De werkdruk in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) is een veelbesproken onderwerp, zoals blijkt uit jaarlijkse rapporten van organisaties zoals IZZ (IZZ-monitor 2023). Deze hoge werkdruk is dagelijks voelbaar, ongeacht de werkplek. Er is een tendens om de oorzaak van deze werkdruk te koppelen aan financieringsmodellen zoals het Zorg Prestatie Model (ZPM). Echter, zelfs vóór de introductie van ZPM, toen Diagnose Behandel Combinatie (DBC)-financiering gebruikelijk was, speelden financiële overwegingen een belangrijke rol in het beleid van GGZ-instellingen.

Het probleem van werkdruk wordt verergerd door organisaties die onrealistische normen stellen, zoals 80% directe zorg. Dit benadrukt de noodzaak om grenzen te stellen aan wat haalbaar en gezond is. Winstgedreven zorg mag nooit de drijfveer zijn in de GGZ; verantwoord gebruik van middelen staat voorop.

In de afgelopen 10 tot 15 jaar is de werkdruk in de GGZ gestaag toegenomen, wat leidt tot hoge uitval, verlies van werkplezier, en een zoektocht naar balans binnen teams. Organisaties zijn vaak gedwongen zich enkel te focussen op financiële resultaten, wat de acute zorg in gevaar brengt. Dit alles bedreigt de passie voor het werk in de GGZ.

De oorzaken van de hoge werkdruk zijn complex en omvatten een scala aan factoren. Een belangrijk aspect is de verschraling van zorg voor cliënten met complexe problematiek, grotendeels door beleidsbeslissingen van instanties die ver verwijderd zijn van de praktijk. Daarnaast is er een toename in het zorgaanbod, maar niet in de essentiële zorg voor deze cliënten met complexe problematiek. Dit leidt tot toenemende druk op ambulante teams, klinieken, een hoge frequentie van incidenten, en een tekort aan ervaren personeel. Juist waar de zorg het hardste nodig is, vallen soms letterlijk de hardste klappen.

Beleidsmakers, waaronder organisaties zoals GGZ Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, hebben soms onvoldoende rekening gehouden met de consequenties van beleid dat door hen ondersteund werd. Dit heeft geleid tot een sector die voortdurend wordt gereorganiseerd, soms zonder duidelijke, richtinggevende keuzes.

Het is cruciaal dat financiële middelen voor de cruciale en zorg voor patiënten met complexe problematiek toereikend zijn en dat verwachtingen van beleidsmakers realistisch zijn over wat de GGZ-medewerkers soms kunnen bereiken, ondanks hun enorme inzet. Dit geldt zowel voor de zorg als geheel als in het bijzonder voor de aanpak van complexe problematiek. GGZ-instellingen en beleidsbepalende organisaties moeten zich inzetten voor de ondersteuning van medewerkers, waarbij waardering voor iedereen die in de GGZ werkt essentieel is, ongeacht of zij in vast dienstverband hun werk doen of vanuit een ZZP-overeenkomst zorg verlenen. Die waardering is nog wel eens een aspect dat achter blijft bij wat wenselijk zou zijn. Iedereen is nodig, alleen al vanwege de schaarste die door de toenemende vergrijzing enkel groter zal worden. Samenwerking, cohesie, waardering, positief leiderschap en teamsamenwerking zijn nodig om de groeiende druk het hoofd te bieden.

De GGZ-sector moet samenwerken om de uitdagingen aan te gaan. Dit omvat onderlinge ondersteuning, samen leren, en het nemen van noodzakelijke pauzes, ook als je het gevoel hebt dat je Zorg moet verlenen Zonder Plas Moment. Samen kunnen we de druk van dit emotioneel veeleisende werk aan en de passie voor ons vak behouden. En ervoor zorgen dat jong en oud van elkaar leert en elkaar helpt om binnenboord te blijven.